Marko Wowczok

Marko Wowczok (ukr. Марко Вовчок), właśc. Maria Ołeksandriwna Wilińska, (ur. 10 (22) grudnia 1833 zm. 29 lipca (10 sierpnia) 1907), ukraińska pisarka. Przedstawicielka szkoły realistycznej w prozie ukraińskiej drugiej połowy XIX wieku. Wywodziła się z rodziny pielęgnującej tradycję, co miało wpływ na ukształtowanie się jej późniejszej osobowości, już wtedy miała styczność z wybitnymi pisarzami i folklorystami. W latach 1851-1858 mieszkała w Czernihowie, Kijowie, Nemyrowie, potem przeprowadziła się do Sankt Petersburga, gdzie poznała Tarasa Szewczenkę (który wysoko oceniał jej twórczość) oraz inne osobowości ze świata kultury, w tym byłych członków Bractwa Cyrylo-Metodiańskiego (W. Biłozers'kyj, M. Kostomarow, P. Kulisz). Od 1859 roku przebywała w Paryżu, brała aktywny udział w tamtejszym życiu kulturalnym. Znaczącą rolę w formowaniu jej estetycznych horyzontów odegrał M. Dobrol'ubow, Wowczok utrzymywała także kontakty z czeskimi i polskimi artystami. Po 1867 roku powróciła z Francji, zajmowała się działalnością dziennikarską i wydawniczą oraz pracą translatorską. Jej działalność literacką inauguruje wydanie w 1857 roku zbioru "Narodni opowidannia", w skład którego wchodzą utwory napisane w okresie pobytu w Nemyrowie: "Sestra", "Kozaczka", "Czumak" o tematyce społecznej i problemach wsi pańszczyźnianej. Antypańszczyźniany charakter ma utwór "Instytutka" (1859), dedykowany Tarasowi Szewczence. W pierwszych latach pobytu za granicą powstają opowiadania: "Ledaszczyc'a" i "Projdyswit", opowiadanie "Dwa syny" (1861). W tym okresie Wowczok zbliża się do gatunku powieści psychologicznej: "Try doli", powieści historycznej oraz pisze opowiadania dla dzieci: "Karmel'uk", "Newilnyczka", "Marus'a". Pisarka tworzy gatunek bajki o charakterze społeczno-obyczajowym: "Dew'at bratiw i des'ata sestryczka Hal'a". Część ww. utworów weszła w skład drugiego zbioru opowiadań wydanego w Sankt Petersburgu w 1862 roku. W języku rosyjskim powstają: "Żyli da byli tri s'estri", "Cz'erwonyj korol'", "Głuchoj goradak". Na język rosyjski przełożyła wiele utworów z języka francuskiego, angielskiego, polskiego i niemieckiego. Marko Wowczok wniosła do literatury ukraińskiej utwory reprezentujące gatunki z pogranicza prozy społecznej. Część utworów już za życia autorki cieszyła się ogromną popularnością, jak chociażby adresowana do dzieci "Marus'a", przełożona na kilka języków.