Iwan Gonczarow

Iwan Aleksandrowicz Gonczarow, ros. Иван Александрович Гончаров (ur. 18 czerwca 1812 w Symbirsku, zm. 27 września 1891 w Sankt Petersburgu) – rosyjski pisarz, od 1860 roku korespondencyjny członek Petersburskiej Akademii Nauk. Gonczarow urodził się w bogatej rodzinie kupieckiej, jego ojciec handlował zbożem. Po ukończeniu Uniwersytetu Moskiewskiego w 1834 Gonczarow pracował 30 lat jako niższy urzędnik państwowy. Jako pisarz debiutował w 1847 roku powieścią Zwyczajna historia (Обыкновенная история, wydanie polskie 1955), pokazującą konflikty między rosyjską szlachtą a warstwą kupiecką oraz romantyzmem i realizmem. W 1842 powstał (opublikowany w 1848) naturalistyczny szkic psychologiczny Iwan Sawicz Podżabrin (Иван Савич Поджабрин). Między 1852 a 1855 Gonczarow podróżował po Anglii, Afryce i Japonii, skąd wrócił do Rosji przez Syberię jako sekretarz admirała Putianina. Jego podróżny dziennik, noszący tytuł Fregata „Pallada” (Фрегат „Паллада”) został wydany w 1858 roku. Pierwszy duży sukces literacki odniósł Gonczarow powieścią Obłomow (Обломов), wydaną w 1859 (wydanie polskie 1922). Los głównego jej bohatera został pokazany nie tylko jako rzeczywistość materialna, ale również duchowa, jako typowa rosyjska dusza. W powieści został pokazany narodowy charakter Rosjan. Główny bohater był przez wielu porównywany do Hamleta. W 1867 roku Gonczarow odszedł na emeryturę i opublikował swoją ostatnią powieść Przepaść (Обрыв, 1952), historię rywalizacji trzech mężczyzn o serce jednej, tajemniczej kobiety. W utworze tym wyraźnie widać krytykę nihilizmu. Prócz tego Gonczarow pisał nowele, eseje i wspomnienia, które były wydane pośmiertnie w 1919 roku. Resztę życia spędził na samotnym podróżowaniu, porzuciwszy literaturę z powodu nadmiernej krytyki. Gonczarow nigdy się nie ożenił. Zmarł w Sankt Petersburgu. Obecnie w mieście Ulianowsk (dawniej Symbirsk) działa muzeum Iwana Gonczarowa, zaś główna ulica miasta jest nazwana jego imieniem. W tym samym mieście urodzili się m.in. Włodzimierz Lenin i polski pisarz Paweł Jasienica.