Jurij Andruchowycz

urij Andruchowycz, ukr. Юрій Ігорович Андрухович (ur. 13 marca 1960 roku) – ukraiński poeta, prozaik, eseista i tłumacz, jeden z twórców fenomenu stanisławowskiego. Pochodzi z Iwano-Frankowska (Stanisławów). Ukończył studia w Ukraińskim Instytucie Poligrafii im. I. Fedorowa we Lwowie (1982), a w latach 1990-1991 studiował w Instytucie Literatury im. Gorkiego w Moskwie. Jego córką jest ukraińska pisarka Sofija Andruchowycz. Ma też syna Tarasa (ur. 1986). Debiutował w 1985 tomem wierszy Nebo i płoszczi. Tego samego roku wraz z Wiktorem Neborakiem i Ołeksandrem Irwańcem założył grupę poetycką Bu-Ba-Bu (Burłesk-Bałahan-Bufonada). W latach 1983-84 odbył służbę wojskową, która zainspirowała go do napisania cyklu siedmiu opowiadań Armijśki opowidannia (1989). Kolejne zbiory wierszy Andruchowycza, Seredmistia (1989) i Ekzotyczni ptachy i rosłyny (1991), utrwaliły jego pozycję jako jednego z prekursorów nowego nurtu w poezji ukraińskiej. Trzy pierwsze powieści Jurij Andruchowycz opublikował na łamach kijowskiego miesięcznika Suczasnist: Rekreaciji w 1992 r. (II wydanie 1997; pol. tytuł: Rekreacje, 1994, 1996), Moskowiada. Powist' żachiw w 1993 r. (II wydanie 1997; pol. tytuł: Moscoviada. Powieść grozy, 2000 i 2004). W 1996 r. wychodzi kolejna powieść Perwerzija (II wydanie 1997, pol. tytuł: Perwersja, 2004). W 2003 opublikował powieść Dwanadciat' obrucziw (polski tytuł: Dwanaście kręgów, 2005). W 1999 ukazał się jego zbiór esejów Dezorientacija na miscevosti. Niektóre z nich wcześniej zostały opublikowane w piśmie "Deń", z którym Andruchowycz współpracował przez kilka lat. Po polsku ukazały się dwa tomy jego esejów: Erz-herz-perz (1996) i Ostatnie terytorium. Eseje o Ukrainie (2002) oraz napisana wspólnie z Andrzejem Stasiukiem Moja Europa. Dwa eseje o Europie zwanej Środkową (2000, 2001). W 2005 roku opublikował także po polsku tom poetycki Piosenki dla martwego koguta. Jest autorem przekładów z języka polskiego (T. Konwicki), niemieckiego (R. M. Rilke; F. von Herzmanovsky-Orlando) oraz rosyjskiego (B. Pasternak; O. Mandelsztam). W 2005 nagrał płytę Andruchoid, w której recytuje swoje wiersze do muzyki Mikołaja Trzaski. Nawiązał również współpracę z wrocławskim zespołem Karbido, w wyniku której w 2006 powstała płyta Samogon Andruchowycz śpiewa na niej teksty poetyckie, w większości polskojęzyczne, z tomiku Piosenki dla martwego koguta, a także dwie kompozycje wykonywane po ukraińsku, w tym interpretację starej ukraińskiej pieśni ludowej. Kolejną płytą powstałą w wyniku współpracy z Karbido jest "Cynamon (z dodatkiem Indii)" 2009. Jego utwory przełożono i wydano w Polsce (tłumaczenia Bohdana Zadury, A. Hnatiuk, K. Kotyńskiej i P. Tomanka), Niemczech, Kanadzie, Finlandii, USA, Szwecji, Rosji, Austrii oraz na Węgrzech. W Polsce ukazały się dwa tomiki jego wierszy: Piosenki dla martwego koguta w przekładzie Bohdana Zadury (Biuro Literackie 2005, 2007) oraz Egzotyczne ptaki i rośliny. Wiersze z lat 1980-1990 w przekładzie Jacka Podsiadły (Biuro Literackie 2007). W 2001 otrzymał Nagrodę Herdera. W marcu 2006 otrzymał w Lipsku Nagrodę Europejskiego Porozumienia Leipziger Buchpreis, natomiast 2 grudnia 2006 nagrodę Angelus we Wrocławiu.