Theodore Dreiser

Theodore Dreiser (ur. 27 sierpnia 1871 roku w Terre Haute, stan Indiana, zm. 28 grudnia 1945 roku w Hollywood), amerykański powieściopisarz z nurtu naturalizmu i dziennikarz. Pochodził z religijnej rodziny (ojciec pobożny baptysta, matka z farmerskiej rodziny menonickiej). Theodore był dwunastym z ich trzynaściorga dzieci (dziewiątym z dziesięciu, które przeżyły niemowlęctwo). Jego starszym bratem był popularny twórca tekstów piosenek Paul Dresser. Przez rok (1889-90) studiował na Uniwersytecie Indiany. Podejmował różne prace dorywcze, a potem został reporterem Chicago Globe i St. Louis Globe-Democrat. Zajmował się przestępczością, wydarzeniami politycznymi, pisał też artykuły o pisarzach takich jak Nathaniel Hawthorne czy William Dean Howells, przeprowadzał wywiady z osobami publicznymi: Andrew Carnegiem, Thomasem Edisonem. W 1898 roku poślubił Sarę White. Swoje dzieciństwo i młodość opisał w dwóch książkach autobiograficznych: Dawn (1931) i Newspaper Days (1922 jako A Book About Myself, wydanie rozszerzone 1931). Opierając się na intensywnej pracy dziennikarskiej, z rozmachem opisywał dynamiczny rozwój Chicago, skrajne ubóstwo i skrajne bogactwo. Był pionierem nurtu naturalistycznego w USA, zafascynowanym powieściami Zoli i Balzaca. Tworzył postacie niedoskonałe moralnie, ale przeciwstawiające się wszystkim przeszkodom, w duchu darwinowskim. Często poruszał temat nierówności społecznych. Wywarł wielki wpływ na kolejne pokolenie, choć krytycy zarzucają mu czasem ciężki styl, rozwlekłe dywagacje. Jego pierwsza powieść, Sister Carrie (1900), opowiada historię 18-letniej dziewczyny, która ucieka ze wsi do Chicago, zostaje utrzymanką, przenosi się wraz z kochankiem do Nowego Jorku i tam zostaje popularną aktorką (film Wylera z 1952 roku). Tematem Amerykańskiej tragedii jest pogoń za fortuną: młody chłopak zabija ubogą narzeczoną w ciąży, gdy pojawia się perspektywa poślubienia zamożnej dziewczyny. Z kolei tzw. Trylogia pragnienia (The Financier, The Titan i The Stoic) to opowieść o życiu magnata finansowego z Chicago, m.in. budującego tam linie tramwajowe, wzorowana na życiorysie Yerkesa, przy czym pisarz podziwia przebojowość tego biznesmena. Sam Dreiser musiał borykać się z cenzurą (niektóre książki wydał w Anglii) i trudnościami finansowymi – wczesne książki nie sprzedawały się zbyt dobrze, mimo uznania krytyki, więc pisał nadal do prasy, bywał też redaktorem w różnych czasopismach, m.in. prestiżowym magazynie dla kobiet Delineator w Nowym Jorku (1907-10). W latach 1911-25 opublikował 14 książek, przezwyciężając kryzys pisarski spowodowany kłopotami z wydaniem Sister Carrie.